ഈ വർഷം നൂറ്റി അമ്പതാമതു വാർഷികം ആഘോഷിച്ച, ഇന്ത്യയുടെ ദേശീയ ഗീതമായ വന്ദേ മാതരം 1875 നവംബര്‍ 7നു പ്രസിദ്ധീകരിക്കപ്പെട്ടു. പ്രശസ്ത ബംഗാളി എഴുത്തുകാരനും പത്രപ്രവര്‍ത്തകനുമായിരുന്ന ബങ്കിം ചന്ദ്ര ചാറ്റര്‍ജി രചിച്ച ഈ കൃതി, അദ്ദേഹം നടത്തിവന്നിരുന്ന ‘ബംഗദര്‍ശന്‍’ എന്ന ബംഗാളി സാഹിത്യ ജേണലിലാണ് പ്രസിദ്ധീകൃതമായത്. ബംഗാളിയും സംസ്‌കൃതവും കൂടിക്കലര്‍ത്തി രചിക്കപ്പെട്ട ഈ കൃതി, ഏഴുവർഷങ്ങൾക്കു ശേഷം, 1882-ൽ ചാറ്റർജിയുടെ ‘ആനന്ദമഠം’ എന്ന നോവലിലും ഉൾപ്പെടുത്തിയിട്ടുണ്ട്.

ബ്രിട്ടീഷ് ഇന്ത്യയിൻ ഡപ്യൂട്ടി കളക്ടർ ആയിരിക്കെയാണ് ചാറ്റര്‍ജി ഈ ഗീതം എഴുതിയത്. അക്കാലത്ത്, ബംഗാളിലെ ഔദ്യോഗിക- അനൗദ്യോഗിക പരിപാടികളിളെല്ലാം ബ്രിട്ടീഷ് ദേശീയ ഗാനമായ ‘ഗോഡ് സേവ് ദി ക്വീൻ’ ആലപിക്കണമെന്ന ഒരു ഉത്തരവ് ബ്രിട്ടീഷ് ഭരണകൂടം പുറപ്പെടുവിച്ചു. ഇതിൽ പ്രതിഷേധിച്ചാണ് ചാറ്റർജി വന്ദേ മാതരം എഴുത്തിയത് എന്നു പറയപ്പെടുന്നു.

ഇന്ത്യൻ സ്വാതന്ത്ര്യസമരകാലത്ത് ദശലക്ഷക്കണക്കിന് ആളുകളെ പ്രചോദിപ്പിച്ചുകൊണ്ട്, ധീരതയുടെയും ഐക്യത്തിന്റെയും കാലാതീതമായ ഗീതമായി(കവിത) മാറിയ വന്ദേ മാതരം, ഇന്ത്യൻ ദേശീയതയുടെ ചൈതന്യ ഗീതകമായി മാറുകയും ഇന്ത്യൻ സ്വാതന്ത്ര്യസമര ചരിത്രത്തിൽ നിർണ്ണായക സ്വാധീനം ചെലുത്തുകയും ഇന്ത്യയെ കൂട്ടായ ഒരു പൊതുബോധത്തിലേക്ക് എത്തിക്കുന്നതിൽ അതുല്യമായ പങ്ക് വഹിക്കുകയും ചെയ്തിട്ടുണ്ട്.

ആവേശകരമായ വരികളോടെ, ഇന്ത്യയുടെ സാംസ്കാരിക പൈതൃകത്തെ ഉദ്ബോധിപ്പിച്ചു കൊണ്ട്, മാതൃരാജ്യത്തിന്റെ ആത്മാവിനെ അതിസമ്പന്നമായി ആഘോഷിക്കുന്ന ഈ ഗീതത്തെ, രബീന്ദ്രനാഥ ടാഗോർ രചിച്ച ‘ജനഗണമന’ യോടൊപ്പം, 1950 ജനുവരി 24ന്, ഡോ. രാജേന്ദ്ര പ്രസാദിന്റെ അധ്യക്ഷതയില്‍ ചേർന്ന ഭരണഘടനാ സമിതി ദേശീയതലത്തിൽ അംഗീകരിച്ചു. വന്ദേമാതരം ദേശീയ ഗീതമായും ജനഗണമന ദേശീയ ഗാനമായും ആണ് പ്രഖ്യാപിച്ചത്. വന്ദേമാതരം, ഓരോ പൗരന്റേയും രാഷ്‌ട്രത്തോടുള്ള സമര്‍പ്പിത ഭക്തിയെയും സ്‌നേഹത്തെയും ജനഗണമന, രാഷ്‌ട്രത്തിന്റെ നാനാത്വത്തിലെ ഏകത്വത്തെയും പ്രതിനിധാനം ചെയ്യുന്നുവെന്ന്, ഭരണഘടനാ സമിതി അഭിപ്രായപ്പെടുകയുണ്ടായി.

ദേശസ്നേഹം ഒരു ക്ഷണിക വികാരമല്ലെന്നും അതൊരു ആജീവനാന്ത ഭക്തിയും കടമയുമാണെന്നു നമ്മെ പഠിപ്പിക്കുന്ന വന്ദേ മാതരം ആദ്യമായി ഒരു പൊതുവേദിയിൽ ആലപിക്കപ്പെട്ടത്, 1896-ൽ കൽക്കട്ടയിൽ നടന്ന കോൺഗ്രസ് സമ്മേളനത്തിലാണ്. ആ സമ്മേളനത്തിൽ, രവീന്ദ്രനാഥ ടാഗോറാണ് ആദ്യമായി ഈ കവിത ഈണം നല്കി ആലപിച്ചത്.

ഈ സമ്മേളനത്തോടെ, ഇന്ത്യയുടെ രാഷ്ട്രീയ- സാംസ്കാരിക അവബോധത്തിലേക്കുള്ള ഒരു പ്രവേശന കവാടമായി വന്ദേ മാതരം അടയാളപ്പെട്ടു. മാതൃരാജ്യത്തോടുള്ള ഒരു സമർപ്പണ സന്ദേശഗീതം/ കവിത എന്നതിനുമപ്പുറത്ത്, ദശലക്ഷക്കണക്കിന് ഇന്ത്യക്കാരെ പ്രചോദിപ്പിച്ചുകൊണ്ട് അതിശക്തയ ഒരു ദേശീയ മുദ്രാവാക്യമായിതന്നെ അതു മാറി.