വിരൂപാക്ഷ ക്ഷേത്രത്തിനു സമീപത്തെ തുഗഭദ്രയുടെ കടവിൽ നിന്നുകൊണ്ട്, ശക്തമായ് ഒഴുകുന്ന തുഗഭദ്രയെ, അതിന്റെ ഓളങ്ങളെ, നൂറ്റാണ്ടുകളായി അതിനു സാക്ഷ്യം വഹിച്ചുകൊണ്ടിരിക്കുന്ന ഹംപിക്കാഴ്ചകളെ, അവിടത്തെ അനുഭവങ്ങളെ, മനുഷ്യരെ, ആക്രമണങ്ങളെ, ഒന്നുമില്ലായ്മയിലേക്ക് എത്തുന്നവയെ എല്ലാം കുറച്ചു നേരം ഓർത്തു നിന്നു. മഴക്കാലമായതിനാൽ നല്ല ഒഴുക്ക്. നദിയിലേക്കിറങ്ങാൻ അനുവാദമില്ല. ഹംപി യാത്ര കഴിഞ്ഞ് വീട്ടിലെത്തി ഒരാഴ്ചക്കു ശേഷം അവിടെ വെള്ളപ്പൊക്കമുണ്ടായ വാർത്ത പത്രത്തിൽ വായിച്ചത് ഓർമ്മ വരുന്നു.

(അതേ… എല്ലാം ഓർമ്മകളാകുന്നു. പല കാലങ്ങളിലും ഉള്ള പലതിന്റേം പലരുടേം ഓർമ്മകൾ. ഒടുവിലൊടുവിൽ പതിയെ പതിയെ ഇല്ലാതാവുന്ന ഓർമ്മകൾ…)

വിരൂപാക്ഷരൂക്ഷേത്രത്തിൽ നിന്ന് പുറത്തു കടന്നപ്പോഴാണ് കൃഷ്ണകുമാർ അയാളുടെ പൂർവ്വജന്മങ്ങളെപ്പറ്റി അത്ര ഉറപ്പിൽ പറഞ്ഞതിന്റെ പൊരുൾ മനസ്സിലായത്. ഹംപി യാത്രകളിലെപ്പോഴോ കൃഷ്ണകുമാർ പറഞ്ഞിരുന്നു, ഇത് അയാളുടെ ഏഴാമത്തെ ജന്മമാണെന്ന്. കഴിഞ്ഞജന്മങ്ങളിലും അയാൾ ഹംപിയിൽതന്നെയുണ്ടായിരുന്നത്രെ. രത്നവ്യാപാരിയോ അമ്പലം നടത്തിപ്പുകാരനോ പട്ടാളക്കാരനോ സാധാരണ പ്രജയോ ഒക്കെ ആയി… അന്നേരം, ഞാനയാളെ ഒന്നു സൂക്ഷിച്ചു നോക്കിയിരുന്നു. എന്തോ ഓർക്കുന്നതുപോലെ ഗൗരവത്തിൽ അയാൾ തുടർന്നു പറഞ്ഞു, ” ഞാനിനിയും ഇവിടെത്തന്നെ ജനിക്കും, ഈ ജന്മത്തിലും മോക്ഷമുണ്ടായില്ലെങ്കിൽ.” ആത്മഗതം പോലെ തുടർന്നു പറയുകയുണ്ടായി, “പക്ഷേ… ഇതെന്റെ അവസാനത്തെ ജന്മമാകാനാണ് സാധ്യത.”

ക്ഷേത്രത്തിന് വളരെ അടുത്തായി നിന്നുകൊണ്ട്, മണ്ണിളകിക്കിടക്കുന്ന ഒരിടത്തേക്ക് അയാൾ ചൂണ്ടിക്കാട്ടി, “ഇവിടെയായിരുന്നു എൻ്റെ വീട്. ഇവിടെയായിരുന്നു അമ്മ ഭക്തർക്ക് അർച്ചനക്കു വേണ്ട നാളികേരം വിറ്റിരുന്നത്.” ആർക്കിയോളജിക്കൽ സർവ്വേയുടെ ഉത്തരവുപ്രകാരം അവർക്ക് വീടുവിട്ട് ന്യൂ ഹംപിയിലേക്ക് മാറേണ്ടി വന്നു. ക്ഷേത്രവുമായും ഹംപി സംസ്കാരവുമായും അത്രയധികം ഇഴുകിച്ചേർന്നു ജീവിച്ചതിനാലാവും മറ്റൊരിടത്ത് ജനിക്കുന്നതിനെക്കുറിച്ച് അയാൾക്ക് ചിന്തിക്കാനാവാത്തത്. ഹംപി വിട്ട് മറ്റൊരിടമില്ലയാൾക്ക്.